كاروانسرای خواجه ملكم– مراغه     

1. مـوقعیـت بنـا : مراغه، خیابان خواجه نصیر، مابین میدان خواجه نصیر و میدان مصلی، محله سالارخانه، سرای خواجه ملكم

2. شـرح مختصـری از بنـا : عصر طلایی كاروانسراها در ایران متعلق به دوره صفویه و اوائل قاجار می باشد. بنا به گفته صاحبان قدیمی حجره ها، ‌در این سرا (كاروانسرا) سنگ نوشته ای در زیرزمین قسمت جنوبی وجود داشته كه تاریخ بنا را 300 سال پیش نشان می دهد، اما متاسفانه امروزه روی آن با سیمان پوشانده شده است. این بنا به نام آقای ملكم آفتاندینان معروف به خواجه ملكم كه شخصی ارمنی و تاجر بوده ثبت شده است و بنا نیز به نام ایشان معروف است.

3. مشخصـات فنـی بنـا : این بنا در قسمتهای مختلف از یك تا سه طبقه تشكیل یافته است. ورودی بنا كه از محله سالارخانه می باشد بوسیله یك درب بزرگ چوبی (قدیمی) كه سردر آن در قسمت داخلی فرو ریخته است به حیاط مركزی كه در گذشته نهر آبی نیز در آن جریان داشته است متصل است و دور تا دور آنرا حجره هایی با سقف كاهگل كه بر روی حصیری كه بعنوان عایق نم زدا استفاده شده در برمی گیرد. ورودی دیگر بنا در قسمت غرب است كه به میدان آردفروشان سابق منتهی می گردد. در این قسمت نیز چون قسمت شرقی بناپای طاق سردر و قسمت خیز آن در دیوارها كاملا مشهود است، ولی از تصاویر باقیمانده به خوبی دیده می شود كه این قسمت دارای طاق (پنج او هفت) با آجركاری خفته راسته بوده است.

مصالح بكار رفته در این بنا عبارتند از: 1- قلوه سنگ در پی ها 2- سنگهای تراشیده (سینجان) در ازاره ها 3- آجرهای چهار گوش در اطراف سنگهای ازاره 4- در قسمت غربی بنا خشتهای از پشت آجرهای ریخته به چشم می خورد.

4. نـوع مـالكیـت بنـا : مالكیت بنا خصوصی است.

5. قـدمت بنـا : قاجاریه

6. نـوع بهـره بـرداری و خصـوصیـات بـارز بنـا :در حال حاضر این بنا یك مكان تجاری است كه سابق بر این محلی جهت سبزه پاككنی و بسته بندی سبزه ها جهت صادر كردن به كشورهای خارجی بوده است. امروزه از حیاط بنا به عنوان پاركینگ خودرو و از حجره ها بعنوان مغازه های خواربار فروشی (عمده فروش) استفاده می گردد. طاق و قوسهای بكار رفته در بنا و نحوه قالبندی پنجره ها از خصوصیات بارز بنا بشمار می رود.

7. تـزئینـات بكـار رفتـه : 1- طاق و قوسهای كلیل تزئینی با آجركاری زیبا. 2- پای ستونهای سنگی زیبا با ستون های چوبی و سرستون های چوبی ساده. 3- پنجره های چوبی با طرح زیبای شمسه. 4- نقاشی روی گچبریهای ترنجی و نقوش هندسی. 5- طاق خنچه پوش زیرزمین بخش غربی كه دارای ورودیی با طاق كلیل و طاقچه هایی با قوسهای هلالی می باشد. 6- آجركاری بالای در و پنجره ها .

8. تـوضیحـات ضـروری و اختصـاصی بنـا : شایان ذكر است كه ساخت و ساز بدون در نظر گرفتن بافت سنتی سرا و كلیه حجره ها در شرف انجام بود كه با دخالت اداره میراث فرهنگی از تبدیل بقایای حجره های سنتی به مغازه های مدرن ممانعت بعمل آمد.

منبع:سازمان میراث فرهنگی

.

.

.

.

.

.

.

.

.