مركز تحقیقات فسیل شناسى مراغه
ساخت مركز تحقیقات فسیل ایران در شهرستان مراغه به عنوان یك طرح ملى در دستور كار سازمان محیط زیست قرار گرفته و این طرح با جدیت آغاز شده است .
مركز تحقیقات فسیل ایران ۶ هزار متر مربع مساحت داشته و با حمایت هاى صورت گرفته از سوى سازمان حفاظت محیط زیست كشور عملیات اجرایى آن از سال ۸۴ آغاز شده است. مركز تحقیقات فسیل شناسى ایران در شهر مراغه با هدف انجام برنامه هاى آموزشى، تحقیقات، نگهدارى و بازسازى نمونه هاى جمع آورى شده از فسیل هاى این منطقه ساخته مى شود. در این میان مى توان گفت، منطقه فسیلى مراغه از ارزشمندترین ذخایر طبیعى جهان به شمار رفته و داراى ارزش علمى بالایى است .براساس آثار كشف شده، قدمت منطقه فسیلى مراغه به ۷ تا ۱۲ میلیون سال قبل بازگشته و مربوط به دوران نیوفل فوقانى است . منطقه فسیلى آذربایجان شرقى به عنوان تنها منطقه غنى فسیلى در ایران در امتداد كمربندى از مناطق فسیلى بین المللى قرار گرفته كه كشورهایى نظیر تركیه، یونان، اسپانیا و پرتغال در آن قرار دارند .نخستین آثار منطقه فسیلى مراغه در سال ۱۸۴۰ میلادى از سوى گروهى از سوداگران روسى به سرپرستى دكتر آبیخ به دست آمد .این گروه در آن سال ها استخوان هاى یك فیل ماقبل تاریخ به نام «ماستئودونت» را كشف و براى بازاریابى و فروش به اروپا بردند .این واقعه موجب شد بعدها پاى دیگر سوداگران و حتى فسیل شناسان جهان از كشورهایى نظیر ژاپن، اتریش، اسپانیا، هلند و حتى كانادا و آمریكا به این منطقه باز شود . در سال ۱۳۵۳ سازمان حفاظت محیط زیست وقت با انعقاد قراردادى با دانشگاه كانتیلوس آمریكا نخستین اكتشافات آكادمیك، علمى و تخصصى را در این منطقه آغاز كردند .این گروه تا سال ۵۶ در مراغه فعالیت داشت اما از این سال فعالیت هاى خود را به حالت تعلیق درآورده و با خروج از ایران بخشى از آثار كشف شده را با خود بردند . نمونه هایى از فسیل هاى كشف شده در این منطقه هم اكنون زینت بخش موزه هاى تاریخ طبیعى وین، پاریس، لندن و لس آنجلس است.پس از سال ها وقفه در این منطقه، اكتشافات منطقه فسیلى مراغه دوباره از سال ۸۱ با همكارى دانشگاه تبریز به سرپرستى دكتر زین العابدین پورابریشمى تنها فسیل شناس مهره داران ایران آغاز شد .این اكتشافات به نتایج قابل توجهى منجر شد به طورى كه منطقه فسیلى مراغه به وسعت ۱۰۲۶ هكتار از سوى شوراى عالى حفاظت محیط زیست به عنوان اثر طبیعى ملى به ثبت رسید .اقداماتى در حال انجام است تا منطقه ارزشمند فسیلى مراغه به یونسكو معرفى شده و به ثبت جهانى نیز برسد . پس از پیروزى انقلاب اسلامى در منطقه فسیلى مراغه، كار حفارى در ۴ سایت بالغ بر یك هزار مترمربع انجام شده است. در این حفارى ها فسیل هاى حیواناتى چون اسب ، كرگدن، فیل ، آهو، زرافه، ببر، كفتار و گرگ شناسایى و كشف شده است. به منظور حفاظت از نمونه هاى فسیلى در برابر عوامل طبیعى چون تابش نور خورشید، یخ زدگى، بارش برف و باران و فرسایش، سایت هاى حفارى شده در این منطقه ساماندهى شده و از پوشش موقت برخوردار شده اند. با توجه به وسعت و غناى این منطقه، كارشناسان محیط زیست همچنین مطالعات مقدماتى خود را براى راه اندازى نخستین موزه صحرایى در این شهرستان آغاز كرده اند . راه اندازى مركز فسیل شناسى ایران در این منطقه علاوه بر بهره بردارى علمى و تبادل اطلاعات با دیگر كشورهاى جهان، درجذب دیرینه شناسان مطرح دنیا نقش به سزایى دارد. این مركز نخستین موزه تخصصى فسیل شناسى ایران محسوب شده و به عنوان مركز ملى تحقیقات دیرینه شناسى كشور فعالیت می كند.با توجه به نفت خیز بودن سرزمین پهناور ایران، لزوم تحقیقات فسیل شناسى در نقاط مختلف كشور اجتناب ناپذیر است لذا این مركز به عنوان زیربناى تحقیقات اكتشافات معدنى و نفتى مورد استفاده قرار می گیرد . هم اكنون رشته علمى فسیل شناسى مهره داران در دانشگاه هاى ایران تدریس نمى شود لذا كارشناسان امیدوارند این مركز در سال هاى آتى عامل راه اندازى این رشته از علوم فسیل شناسى در ایران شود .
منطقه فسیلى مراغه در دامنه جنوبى كوه سهند و شرق مراغه واقع شده و وسعتى بالغ بر ۱۴۴ كیلومتر مربع دارد.
