روستای بلوک آباد( بیلگ آوا)
بلوک آباد یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان سراجوی شرقی بخش سراجو شهرستان مراغه واقع شده‌است. و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1390،جمعیت آن 763 نفر ودارای 196خانوار بوده‌است.
این آبادی در حدود3 کیلومتری شهر خداجو و با روستاهایی چون: سیدآباد، موالو، صومعه سفلی، شیخجان، پالچقلو، بوش و چبینلو همسایه میباشد.
این آبادی در حدود3 کیلومتری شهر خداجو و با روستاهایی چون: سیدآباد، موالو، صومعه سفلی، شیخجان، پالچقلو، بوش و چبینلو همسایه میباشد.
مختصات جغرافیای روستا
37 درجه 17 دقیقه و 29 ثانیه عرض شمالی و 46 درجه 33 دقیقه 10 ثانیه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد.
اقتصاد عمده مردم روستا کشاورزی و دامداری می باشد هر چند در کنار کارهای کشاورزی مردم به مرغداری و بلوک زنی نیز مشغول به کار هستند.
وجه تسمیه روستا
نام اصلی و محلی روستا بیلگ آوا می باشد اما به دلیل نا آگاهی اسم روستا از بیلگ آوا به بلوک آباد تغییر یافته است. که متاسفانه چنین اشتباهاتی به وفور دیده می شود و بیشتر محققین در تحقیق های خود به بی راهی می روند به طوری که نگارنده(ستارنژاد) در سال 1388 شمسی نام روستا را مرتبط با صنعت بلوک زنی دانسته هر چند به لفظ بیلگ آوا نیز اشاره ای نموده بودم. از آنجایی که در تغییر اسامی جغرافیای سندی وجود ندارد با گذشت چند دهه دیگر نام قدیمی اسامی جغرافیای مجهول شده و با اسم جدید ریشه یابی می شوند که بسیار اشتباه است و بخش مهمی از تاریخ منطقه دست خوش تحول و آشفتگی می شود. که به قول جناب غیاث آبادی تغییر و دستکاری در نامهای خاص موجب آشفتگی‌های تاریخی خواهد شد. نگارنده(ستارنژاد) نیز در دو شماره نشریه سیمای مراغه به اهمیت موضوع اسامی جغرافیایی اشاره نمودم ولی با این حال اشتباهات فراوان در تغییر و نگارش اسامی جغرافیایی وجود دارد و در ریشه یابی نام محلی مورد توجه قرار نمی گیرد.
نیک می دانیم که صنعت بلوک زنی سابقه ای چند دهه ای دارد و ریشه یابی روستا با بلوک آباد قدمت محل را به چند دهه قبل می رساند(حدود20سال پیش)حال روستای بلوک آباد سابقه ای تاریخی دارد پس باید با اسم اصلی که هویت روستا را نشان می دهد ریشه یابی شود.
بیلگ + آوا
فرهنگ آذربایجانی به فارسی بهزادی بیلگ: دانش، علم، اطلاعات
فرهنگ لغت دیل دنیز بیلگی: آگاهی، علم/ بیلگه: حکیم، دانا.
فرهنگ لغت شاه مرسی: بیلگه به معنی نشانه و دانایی.
فرهنگ ترکی ارک: بیلگه bilgə( سومر بیلگامیش، قیلقامیش. بیلجی/ ت، گ)1. اؤسلو بیلگی لی(ف) عالم2. اسکی تورکلرده بؤیوک اینسانلارین عنوانی. مانند: بیلگ خاتون
"آوا" در فرهنگ لغت ارک به صورت "اؤوا "(ova) آمده است. بوکلمه ائو کلمه سیله ایلگی لی اولمالیدیر. گونیش دوز یئرلر، چئوره لرینه گوره چوخوردا قالان گیئش دوزلوک. جلگه(plain).
"اووا " در لغت نامه دیل دنیز به معنی "لانه" است.
"بیلگ" از آنجا که کلمه ای است ترکی در فرهنگ لغت های فارسی اعم از دهخدا، عمیدی و معین یافت نشد.
آوا: مرحوم کسروی آوا را به معنی جایگاه و محل عنوان نموده است مراغه همان "مرآوا" جایگاه ماد دانسته.
"آوا "در فرهنگ لغت عمیدی "آو "را به معنی آب آمده است. آبادانی.
فرهنگ لغت معین: "آو" به معنی آب آمده است. و آوا به معنی بانگ و صدا ست. بعضا آباد را مترادف با پاد دانسته اند به معنی محافظ و نگهبان.
در مقاله ای که دوست عزیزم جناب دکتر عارف اسماعیل نیا برایمان فرستاده بودن آوا را همان اوبا ریشه یابی نموده اند همین ریشه یابی را در فرهنگ لغت ارک ذیل عنوان کلمه اوبا چنین آمده است: اویماق، اویا، اووا، اوبا، ائو. بو سؤز اوبه شکلیندا فارسجادا ایشله نیر. گوچبه چادیری، گوچبه لرین چادری قوردوقلاری یئر. بیر نئچه ائودن عیبارت اولان کند(ده و روستا- village).
در ادامه جناب دکتر اسماعیل نیا "آباد" را در پسوند برخی محله ها و آبادی ها از آوا یا همان اوبا دانسته که اوباها به صورت گرد درست می شدند و یک یا دو در ورود خروج داشتند. در حالت "اولیه" این "آباد"ها و "باد"ها بدین صورت ساخته میشدند که خانه های روستایی به صورت تقریبا گرد در قسمت بیرون روستا به هم میچسبیدند و بدین صورت، دیوار محافظی را حول روستا درست می کردند و معمولا از یک یا دو ورودی میشد به روستا وارد شد و شبها آن ورودیها بسته میشدند (بوسیلۀ یک در) و در شهر های بزرگتر به غیر از چسباندن خانه ها دور شهر یک دیوار بلندی هم می کشیدند.
همین شیوه ساخت و ساز را در خود مراغه نیز شاهد هستیم محله قالا ایشکی امروزه یکی از محله ها شهر مراغه است در قدیم این محله در بیرون از باروی شهر قرار داشت و عنوان قالا ایشکی(بیرون قلعه) بهش اطلاق گشته است. یعنی جز محله های داخل باروی شهر نبود(ستارنژاد، سیمای مراغه).
نتیجه
اگر نام روستا را بلوک آباد در نظر بگیریم در ریشه یابی چنین نتیجه گیری می شود: بلوک + آباد
به نظر می رسد از آنجا که صنعت بلوک زنی در این روستا وجود دارد لفظ بلوک را به این روستا داده اند یعنی روستای بلوک زن(شغل مردم بلوک زنی است). حال می دانیم که قدمت بلوک در منطقه بسیار جدید است پس لفظ بلوک اشتباه است.
بیلگ: به معنی دانا و حکیم(بیلیجی). آوا را اگر به معنی آباد و دایر در نظر بگیریم وجه تسمیه روستا می شود روستایی دانایان یعنی روستایی که در آنجا مردم دانا زندگی می کردند. یا جایگاه بیلگی ها(دانایان).و اگر آوا را به قول دکتر اسماعیل نیا از ریشه اوبا در نظر بگیریم چنین می توان گفت: روستایی که از اوبای چند نفر حکیم شکل گرفته است. یا به تعبیر صحیح تر پایه اصلی روستا توسط چند نفر حکیم که اوباهای خود را در این محل بر پا نمودند شکل گرفته است که در فرهنگ لغت های اذربایجانی آوا را از لفظ اووا بهدمعنی محل زندگی دانستند نیز مترادف است.
بیلگ آوا: روستای دانایان و حکما.
سعیدستارنژاد دانش آموخته کارشناسی باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیل
09148289512
