روستاي گويجه قلعه سفلي وعلیا


روستای گویجه قلعه سفلی وعلیا
 
 گویجه‌قلعه سفلی وعلیا یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان قوری‌چای غربی بخش سراجو شهرستان مراغه واقع شده‌ است.و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1390،جمعیت گویجه‌قلعه سفلی 54 نفر ودارای14خانوار و گویجه‌قلعه علیا 55 نفر ودارای 17خانوار بوده‌است.

مختصات جغرافیای 


37درجه 13 دقیقه و 45 ثانیه عرض شمالی و 46 درجه 42 دقیقه 17 ثانیه طول شرقی از نصف النهار مبدا قرار دارد.


بیشتر اهالی روستا به کار کشاورزی مشغول هستند و دامداری نیز تا حدودی رواج دارد. شکل گیری این روستا بیشتر وابسته به رودخانه مجاور(قورو چای) خود بوده که بررسی ها نشان از تاریخی بودن روستا دارد. به طوری که روستای گویجه قلعه یکی از زیبا ترین و تاریخی ترین قلعه های شهرستان مراغه را در خود جای داده است. قلعه تاریخی گویجه قالا جزء قلعه های است که با معماری صخره ای خود در حدود 45 کیلومتری شهرستان مراغه قرار دارد. قلعه تاریخی گویجه قالا احتمالا مربوط به دوره اورارتوها است هر چند اختلاف نظرهای زیادی در تعیین دوره بندی این قلعه وجود دارد. نخستین بررسی قلعه توسط کلایس انجام شد و بعدها مقالات چندی در باره این اثر تاریخی به نگارش در آمد. قلعه تاریخی گویجا قالا در دوره های اسلامی بخصوص دوره حکم رانی سلاجقه اهمیت دوباره ای پیدا می کند و قبرستانی در مجاورت قلعه شکل می گیرد(ستارنژاد، نگاهی به سراجو). متاسفانه تا کنون بررسی دقیق در باره این قلعه صورت نگرفته است و تنها به توصیف مقدماتی قلعه پرداخته شده است. امید است در آینده شاهد بررسی های دقیق در این محوطه باشیم.
وجه تسمیه روستای گویجه قلعه
گویجه قلعه که از دو روستا بنام های بالا (یوخاری) و پایین(آشاقی) معرفی می شود به نظر می رسد در مقطعی از زمان روستای واحدی بوده و بعدها بنا به تقسیم اراضی کشاورزی روستا به دو بخش تقسیم بندی شدند.

گویجه قالا


گویجه: گوی + جه/ جا
گوی:سبز، علف، آبی رنگ. مثل گوی مچید تبریز(فرهنگ آذربایجانی فارسی بهزادی).
گوی: آسمان، رنگ کبود(لغت نامه دیل دنیز).
گوی: آسمان، فلک(فرهنگ لغت شاه مرسی).
گؤی: هاوا. گؤی رنگی و... بو کلمه گؤیجه شکلینده فارسجادا ایشله نیر.
گؤیجه: (اؤزل آد) گؤی کیمی گوزل و اورک آچان، قیز آدی(فرهنگ ارک، اسماعیل جعفر زاده).
قالا: قلعه، حصار بلند. مشتق از فعل قالماق که به صورت ترکیبی با بعضی کلمات استعمال می شود. اود قالاماق: به معنی آتش افروختن( فرهنگ آذربایجانی فارسی بهزادی).
قالا: قلعه، دژ. گفته شده محرف قلعه در زبان عربی است و از مصدر قلع به معنی کندن. این توضیح هر چند معقول به نظر می رسد و لیکن می توان گفت که قالا در زبان ترکی کلمه ای است مستقل و از مصدر قالاماق و مخفف قالاق می باشد و ارتباطی با زبان عربی ندارد(لغت نامه دیل دنیز).
قالا: این واژه از ریشه قالقا به معنی سپر و محافظ است. دژ و بارو. و به صورت کلات وارد زبان فارسی شده است. همچنین از ریشه قالماق به معنی ماندن نیز می باشد(لغت نامه شاهمرسی).
قالا در فرهنگ لغت ارک: دووارلاری اوجا و گئچیلمز، بویوک تیکینتی، بورج.
قلعه در فرهنگ لغت دهخدا: قَلًّة. برج و بارویی است به شکل دایره.
فرهنگ لغت معین:(قَ عَ یا عِ) [ ع . قلعة ] (اِ.) دژ، حصار. ج . قلاع .

قلعه در فرهنگ لغت عربی المعانی: قَلَعَة: ج قِلَاع و قَلَع : سنگى كه از كوه جدا و كنده شود.


ج قَلَع : زمين بلند و مرتفع ، پناهگاه و حصار ، پاره ابرى ضخيم مانند كوه .
گؤی: در فرهنگ لغت های فارسی یافت نشد.

نتیجه

 

 

گوی+ جه+ قالا


به نظر می رسد ریشه کلمه گؤی از گوگ است گوگ در فرهنگ لغت ها مثل شاهمرسی به معنی سبز، آبی لاجوردی آمده و در تاریخ، حکومتی بنام گوگ ترک به معنی ترک های آسمانی که از نام و آوازه ای در آسیا برخوردار بوده است. از آنجا که حرف" گ" به "ی" تبدیل شده گوگ به صورت گؤی در آمده و تلفظ می شود.
در بعضی مناطق گوی را در معنی سبز رنگ بکار می برند که از ریشه گؤوَرماخ(روئیدن) است. و در منطقه مراغه حرف" گ" به صورت"ج" تلفظ می شود مثلا: گشنییج نوعی سبزی خوردنی به صورت جَشنیج تلفظ می شود یا گداخ به صورت جداخ و...

گویجه قالا قلعه سبز رنگ که بخاطر سنگ های سبز بکار رفته درقلعه است، که بنا را از سنگ ها تراش دادند و ساختند.

نام روستا به خاطر وجود قلعه تاریخی در مجاورت آن بنام گویجه قلعه بالا و پایینی نام گذاری شده است.


آشاقی گویجه قالا و یوخاری گویجه قالا.

نشریه سیمای مراغه سال یازدهم/ شماره سیصد و چهل و هفت 347/ شهرماه 1393


سعید ستارنژاد دانشجوی ارشد باستان شناسی دانشگاه سراسری محقق اردبیل

09148289512



 



 













<
حبیب

18 بهمن1393 20:48

اطلاعات نظر
  • گروه کاربری: ميهمان
  • تاريخ عضويت: --
  • وضعيت در سايت:
  • خبر
  • نظر
http://pish-taz.blogfa.com باسلام وتشکرازشمالطفابهترین زمان بازدیدازمنطقه فسیلی ودیگرجاهای دیدنی مراغه رانیزاطلاع رسانی کنید

ارسال نظر

نام:*
ايميل:
متن نظر:
کد امنيتی: *
عکس خوانده نمی شود